Odsetki podatkowe pod lupą: co muszą wiedzieć przedsiębiorcy?
Jak działają odsetki podatkowe?
Zasadniczo odsetki podatkowe są naliczane, gdy urząd skarbowy uzna, że należność podatkowa nie została rozliczona w terminie. W przypadku podatku dochodowego od osób fizycznych i prawnych, liczenie odsetek rozpoczyna się sześć miesięcy po zakończeniu roku podatkowego – chyba że wcześniej złożono deklarację lub urząd wystawił decyzję o wymiarze podatku.
Jeśli podatek zostanie zapłacony po terminie, doliczane są tzw. odsetki od poboru – wyższe i bardziej dotkliwe finansowo. Co ciekawe, podatnik może też otrzymać odsetki – np. wtedy, gdy po latach sąd nakaże zwrot nadpłaty. Tyle teorii. W praktyce system ten okazuje się często nieprecyzyjny, a jego konsekwencje nieproporcjonalne.
Gdzie leży problem? Stawki i automatyzm
Najwięcej kontrowersji budzą wysokości stawek. Przez lata podstawowa stawka wynosiła 4%, a dla podatku CIT – aż 8%. Zdaniem wielu ekspertów i podatników, ta druga wartość była rażąco zawyżona. W 2023 r. sąd w północnych Niderlandach zgodził się z tym stanowiskiem i obniżył stawkę CIT z 8% do 4% w konkretnej sprawie. To wywołało falę podobnych roszczeń.
Kolejnym problemem jest sztywność systemu. Odsetki są naliczane nawet wtedy, gdy podatnik zapłacił już należność, ale urząd nie zdążył jeszcze tego zarejestrować. Sąd w Hadze orzekł, że takie działanie narusza zasadę zaufania obywatela do państwa prawa.
Masowy sprzeciw: zbiorowa tarcza dla firm
W odpowiedzi na tysiące skarg organy podatkowe wprowadziły tzw. system masowego sprzeciwu. Polega on na tym, że jeżeli wiele firm zgłasza to samo zastrzeżenie – np. wobec wysokości odsetek – to urząd rozpatruje jedną sprawę „w imieniu wszystkich”. Jeśli zapadnie wyrok korzystny, automatycznie odnosi się on do pozostałych przypadków.
To duże ułatwienie, zwłaszcza dla firm z ograniczonymi zasobami prawnymi. Ale uwaga: żeby objęła Cię ochrona sprzeciwu zbiorowego, musisz złożyć własny sprzeciw – nie wystarczy czekać na decyzję innych. Należy to zrobić w terminie sześciu tygodni od daty decyzji podatkowej.
Co dokładnie powinna zrobić firma?
Działania firm powinny być dwutorowe:
1. Analiza i reagowanie na czas
Przeglądaj wszystkie tymczasowe i ostateczne decyzje podatkowe pod kątem wysokości odsetek.
Jeśli widzisz nieprawidłowości – reaguj. W przypadku tymczasowych szacunków można wnioskować o korektę. W przypadku decyzji ostatecznych trzeba złożyć sprzeciw (do 6 tygodni od doręczenia).
2. Sprawdzenie, czy przypadek podlega pod masowy sprzeciw
Jeżeli urząd ogłosił, że dana kwestia (np. 8% CIT) jest przedmiotem sprzeciwu zbiorowego, sprawdź, czy Twoja sytuacja do niego pasuje.
Jeśli nie – konieczne będzie złożenie indywidualnego sprzeciwu i ewentualnie dochodzenie roszczeń sądowo.
Korzyści z takich działań mogą być wymierne – w przypadku dużych firm obniżenie odsetek nawet o kilka punktów procentowych oznacza oszczędności liczone w setkach tysięcy euro.
Co dalej? Reforma na horyzoncie
Ministerstwo Finansów zapowiedziało uproszczenie systemu naliczania odsetek podatkowych. Celem jest większa przejrzystość, proporcjonalność oraz wyraźniejsze oddzielenie funkcji „motywującej” od „karnej”. Póki co jednak nie wiadomo, kiedy i w jakiej formie zmiany zostaną wdrożone.
Do tego czasu firmy powinny działać na podstawie obecnych przepisów – świadomie, aktywnie i w razie potrzeby z pomocą doradców podatkowych lub prawników.
Sprawdź również nasz artykuł: Jakie odliczenia przysługują mi z tytułu posiadania partnerki i dziecka mieszkających w Polsce?